Vũ khí Nga trong cuộc kháng chiến chống Mỹ tại Việt Nam

Trong bài viết trên trang tin này ngày 30.4 qua, tác giả Rakesh Krishnan Simha viết rằng bên cạnh lòng yêu nước, đào tạo huấn luyện và niềm tin, thì một nguyên nhân quan trọng góp phần vào chiến thắng của Việt Nam là từ nguồn cung cấp hầu như không ngừng của các loại vũ khí từ Liên Xô.

Từ tên lửa SAM đến máy bay MiG

Trong những năm 1950 và đầu những năm 1960, Moscow đã đứng ngoài cuộc xung đột ở khu vực Đông Nam Á. Thủ tướng Liên Xô Nikita Khrushchev muốn tránh thêm một bế tắc hạt nhân như đã xảy ra trong năm 1962 tại Cuba. Nhưng người kế nhiệm ông là Alexey Kosygin và Leonid Brezhnev đã đẩy mạnh viện trợ quân sự.

Vào mùa xuân năm 1967, một dòng chảy viện trợ đã từ Liên Xô (nay là Nga) vào Bắc Việt Nam.

Đến cuối những năm 1960, hơn 3/4 trang thiết bị quân sự của miền Bắc Việt Nam là đến từ Liên Xô. Tác giả Sergei Blagov viết trong Asia Times rằng Moscow đã đóng góp vũ khí cần thiết cho khả năng quốc phòng của miền Bắc Việt Nam chống lại cuộc chiến tranh bằng không quân của Mỹ, bao gồm các hệ thống radar, pháo cao xạ, tên lửa đất đối không (SAM).

Việc Nga cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự cho miền Bắc Việt Nam đã góp phần thay đổi hoàn toàn cuộc chiến tranh tại Việt Nam. Bắc Việt Nam đã chiến đấu chống Mỹ với hỏa lực trên một quy mô đáng kinh ngạc, với 2.000 xe tăng, 7.000 khẩu pháo, hơn 5.000 pháo cao xạ và 158 bệ phóng tên lửa SAM.

Các loại vũ khí này, dù không phải là loại mới nhất trong kho vũ khí của Moscow, nhưng tiên tiến hơn so với vũ khí của Mỹ sử dụng tại Việt Nam, dẫn đến nhiều chiến thắng trước quân Mỹ. Máy bay Mỹ bỏ chạy khỏi bầu trời Bắc Việt Nam khi những vệt lửa của tên lửa SAM xuất hiện.

Nhiều máy bay Mỹ đã bị hạ do tên lửa của miền Bắc Việt Nam. "Vào tháng 8.1965, các tên lửa SAM đầu tiên đã bắn vào 4 chiếc F-4 Phantom của Mỹ và hạ được 3 chiếc, đánh dấu lần đầu tiên máy bay Mỹ bị tấn công bằng tên lửa SAM", theo tác giả Blagov.

Các máy bay ném bom chiến lược của Mỹ cũng giảm sự xuất hiện trên vùng trời Bắc Việt Nam sau khi bị trúng tên lửa SAM do Nga cung cấp (các tên lửa này là tiền thân của các hệ thống phòng không hiện đại S-300 và S-400 ngày nay). Các chuyên gia quân sự tình nguyện Nga đã bắn tên lửa SAM, hạ một trong những chiếc B-52 đầu tiên trên bầu trời Hà Nội. Một chuyên viên tên lửa Nga đã nói với Đài phát thanh Nước Nga: "Sau khi chúng tôi đến Việt Nam, các phi công Mỹ liền từ chối bay".

Tuy nhiên, sau năm 1966, nhân viên quân sự Liên Xô không còn tham gia trực tiếp trong chiến đấu vì các lực lượng Việt Nam đã được đào tạo xử lý thành thạo các thiết bị của Liên Xô, theo tạp chí Tiếng vọng hành tinh của Nga.

Tên lửa phòng không Dvina (ảnh trên) và đài điều khiển tên lửa do Liên Xô cung cấp cho miền Bắc Việt Nam), tại  Bảo tàng Chiến thắng B-52, Hà Nội - Ảnh: Thuý Hằng

Các phi công Mỹ còn ngán các loại tiêm kích MiG-17 và MiG-21 của Không quân miền Bắc Việt Nam. Các máy bay chiến đấu này do Liên Xô cung cấp và được dẫn đường tới mục tiêu bằng radar Liên Xô.

Để hình dung, vào năm 1965 chỉ có 30 chiếc máy bay MiG chiến đấu chống khoảng 660 máy bay Mỹ, và người Mỹ đã mất 46 máy bay F-4, trong đó có 13 chiếc bị bắn rơi bởi MiG.

Năm 1966, không quân Việt Nam bắt đầu nhận loại máy bay đánh chặn mới nhất: MiG-21. Ngày 7.7.1966, hai máy bay MiG-21 bắn hạ một chiếc F-105 bằng tên lửa không-đối-không Atoll của Nga, tạo ra sự hoảng loạn trong Không quân Mỹ.

Các phi công Việt Nam đã quen thuộc hơn với máy bay phản lực của Nga. Roger Boniface viết trong chuyên đề Máy bay MiG ở Bắc Việt Nam rằng: "Các phi công MiG-17 của Việt Nam có sự tự tin mọi lúc khi họ liên tục có thể nhào lộn nhanh hơn loại F-4 của Mỹ và sử dụng pháo để hạ máy bay địch từ cự ly gần”.

MiG-21 thì sử dụng tốc độ vượt trội của mình và bổ nhào vào máy bay Mỹ ở độ cao cao hơn. Không quân miền Bắc Việt Nam sử dụng cả MiG-17 và MiG-21 để chống lại máy bay Mỹ.

Các phi công Mỹ đã trở nên rất sợ khi gặp phải các phi công Bắc Việt Nam, và trong một số trường hợp họ chạy trốn khỏi trận không chiến với hết tốc lực. Tính chung trong cuộc chiến tranh Việt Nam, phía Mỹ mất hơn 2.000 máy bay, Bắc Việt Nam mất chỉ 131 máy bay.

Thông tin cảnh báo sớm của tình báo quân sự Nga cũng rất quan trọng. Chẳng hạn tàu của Nga trên Biển Đông thường báo tin hoạt động của lực lượng Mỹ cho miền Bắc Việt Nam nắm. Tàu của Nga cũng thu thập và ghi nhận hoạt động của các máy bay B-52 Mỹ từ Okinawa và Guam. Tốc độ bay và hướng bay của các chiếc B-52 sẽ được tàu trinh sát Nga ghi nhận và sau đó chuyển tiếp đến lãnh đạo quân sự và chính trị của miền Bắc Việt Nam.

Người Việt Nam sau đó sẽ tính toán các mục tiêu có thể bị ném bom và điều máy bay chiến đấu đến vị trí đó để phản công, cũng như hạn chế thấp nhất các thiệt hại.

Nga cũng cung cấp cho miền Bắc Việt Nam vật tư y tế, thực phẩm, xăng dầu, máy móc, phụ tùng thay thế. Và không giống như hàng hoá và vũ khí được cung cấp bởi Trung Quốc - luôn đòi phải thanh toán sau này, sự hỗ trợ của Nga cho Bắc Việt Nam là viện trợ chứ không phải là các khoản vay. Trong suốt cuộc chiến tranh tại Việt Nam, sự hỗ trợ này tương đương 2 triệu USD/ngày.

Máy bay Mig 21 của Bắc Việt Nam, nỗi ám ảnh của phi công Mỹ trong chiến tranh Việt Nam - Ảnh: Thuý Hằng

Súng AK hơn hẳn M-16

Chiến tranh Việt Nam là cuộc xung đột đầu tiên trong lịch sử mà trong đó súng trường tấn công đã được sử dụng trên một qui mô rộng.

Bộ đội Việt Nam đã có được loại súng trường hiện đại của thời kỳ đó - AK-47. Đạn của AK nhẹ hơn cũng đồng nghĩa mỗi người lính Việt Nam có thể mang theo 350 viên đạn, cho phép họ chiến đấu lâu sau khi đối thủ không còn đạn dược. Súng AK đòi hỏi bảo trì thấp, hiệu suất tốt hơn trong môi trường ẩm ướt của Việt Nam.

Ngược lại lính Mỹ trang bị súng M16 của hãng Colt, thường bị kẹt đạn.

Có rất nhiều trường hợp các trung đội Mỹ mất hoả lực vì súng M16 bị hỏng hóc. Trong một lần bị du kích Việt Nam phục kích vào ban đêm, những lời cuối cùng thông báo qua điện đài của một đại đội Mỹ là: "Hết lựu đạn, tất cả các vũ khí bị kẹt".

Súng AK-47 hơn hẳn súng M16 của Mỹ trong cuộc chiến tranh Việt Nam - Ảnh: Độc Lập

Tình hình trở nên nghiêm trọng khi một số lính Mỹ bắt đầu nhặt nhạnh những khẩu AK-47 chiến lợi phẩm, theo tạp chíEsquire. Lý do là chúng có thể gây ra bắn nhầm nhau vì AK và M16 có tiếng nổ khác nhau. Có một lần một trung sĩ Mỹ mang theo một khẩu AK-47 bị chỉ huy chặn lại hỏi vì sao dùng vũ khí Nga, ngườitrung sĩ trả lời: "Bởi vì nó hoạt động tốt !".

AK-47 hơn hẳn M16 thể hiện chất lượng vượt trội của vũ khí Nga trong suốt cuộc chiến Việt Nam. Trong thực tế, vũ khí Nga tốt đến độ người Trung Quốc bắt đầu lấy cắp một số vũ khí mới toanh này khi hàng hoá viện trợ này đi qua lãnh thổ Trung Quốc. Moscow đã buộc phải sử dụng các tuyến đường biển nguy hiểm để đảm bảo Việt Nam nhận đầy đủ các khí tài vật tư cần thiết.

Vì sao Liên Xô không cung cấp vũ khí mới nhất ?

Tổn thất của Mỹ sẽ còn lớn hơn nếu Liên Xô cung cấp cho Việt Nam những loại vũ khí mới nhất trong kho vũ khí của mình. Ví dụ, các tàu mang tên lửa lớp OSA - mà Ấn Độ đã sử dụng để tiêu diệt cảng Karachi (Pakistan) trong cuộc chiến tranh năm 1971 - chưa bao giờ được cung cấp cho hải quân Bắc Việt Nam. Những tàu chiến này được trang bị các tên lửa đối hạm Styx có tầm bắn chính xác cao có thể gây thiệt hại cho Hải quân Mỹ. Có lẽ Moscow tin rằng người Mỹ sẽ sử dụng đến một cuộc tấn công hạt nhân vào Việt Nam nếu họ bị mất một trong những tàu chiến chủ lực lớn của họ như tàu sân bay Enterprise.

Tác giả Blagov nói phía Việt Nam than phiền rằng họ đã nhận được các loại tên lửa lỗi thời. "Một số loại tên lửa Liên Xô cung cấp cho Việt Nam đã thực sự cũ, sản xuất trong những năm 1956-1958. Nhưng lý do chính cho việc Liên Xô không cung cấp Bắc Việt Nam những vũ khí mới nhất chính là từ nỗi sợ của Điện Kremlin rằng Việt Nam có thể rò rỉ bí mật quân sự của Liên Xô cho Trung Quốc", theo ông Blagov.

Ngày 30.4.1975, quân giải phóng dùng xe tăng T-54 do Liên Xô chế tạo đã húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập ở Sài Gòn, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Lúc 11 giờ 30 ngày 30.4.1975, xe tăng ta xông vào Dinh Độc Lập, Tổng thống chính quyền VNCH Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 kết thúc toàn thắng. Trong ảnh: Xe tăng T-54 húc đổ cổng, xông vào đánh chiếm Dinh Độc Lập -  Ảnh: tư liệu